Հարցրեք Փորձագետին

Պատասխան: Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների պաշտպանության օրենքները չեն կարող արդյունավետ լինել առանց հատուկ կիրարկվող կանոնակարգերի և ժամանակացույցի:

Այս պահին ամբողջ աշխարհում շատ երկրներ ունեն գրքերում գրված օրենքներ, որոնք արգելում են խտրականությունը կամ պաշտպանում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքները:  Սակայն, շատ քիչ երկրներ ունեն օրենքներ, որոնք կիրարկվում են, և ընդհանուր պատճառներից մեկը օրենքներիպրակտիկ կիրարկման մանրամասների բացակայությունն է:

Օրենքը կարող է հանճարեղ լեզվով հայտարարել, որ հաշմանդամություն ունեցող մարդիկ այլևս խտրականության չեն ենթարկվում և նրանց համար ապահովվում են հավասար իրավունքներ, բայց պետք է լինեն օրենքի կիրարկման գործիքներ, ինչպիսիք են դաշնային, նահանգային կամ տեղական կանոնակարգեր, ինչպես նաև պարտադիր կիրառվող ստանդարտներ և ֆորումներ, որոնք կանդրադառնան վիճարկվող հարցերին և գործնականորեն ցույց կտան, թե ինչպես կարելի է հասնել խոչընդոտներով  լի աշխարհում իդեալական օրենքի:

Բացի այդ, հատուկ ժամկետներ պետք է սահմանել, օրինակ, երբ ձևափոխությունները պետք է ավարտված լինեն, կամ երբ նոր շինությունները պետք է դառնան մատչելի: Ունենալով շատ կոնկրետ կանոնակարգեր և ժամկետներ ամեն ինչի վերաբերյալ՝ սկսած դռների  լայնությունից մինչև ինտերնետային  մատչելիություն, մայթեր և այլ ենթակառուցվածքներ, օրենքի համապատասխանությունը դառնում է  շատ չափելի:

Այս տեղեկատվությունը քաղվածք է  մեր Սկզբունքներ էջի Հատուկ Կանոնակարգեր բաժնից,  որը նաև ներառում է օրինակներ: Դուք կարող եք նաև այցելել մեր Հաշմանդամություն ունեցող ամերիկացիների մասին ակտը (ADA) Աջակցող Չափորոշիչներ էջ, որպեսզի տեղեկանաք,  թե ինչպես է ԱՄՆ-ը հասնում մատչելիության՝ մատչելիության ուղեցույցների ստանդարտացման միջոցով:

Պատասխան: Սույն կայքի «Ազդեցութուն» բաժինը առանձնացնում է ռազմավարություններ ամբողջ աշխարհից, որոնք ունեցել են իրական ազդեցություն հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների առաջընթացի վրա, այդ թվում ֆիզիկական մատչելիությունը խթանող ռազմավարություններ:

Ազդեցություն էջում դուք կարող եք ուսումնասիրել ռազմավարություններ ըստ թեմաների` օգտագործելով առանցքային բառ զտիչը: Ընտրեք «ֆիզիկական մատչելիություն» զտիչը և դուք կգտնեք ռազմավարություններ, որոնք բացառապես վերաբերում են ֆիզիկական մատչելիությանը:

Օրինակ, դուք կարող եք կարդալ, թե ինչպես մատչելության աշխատանքային խումբը Վիետնամում ձեռք բերեց աջակցուCutթյուն կառավարությունից`ավելացնելու մատչելի ավտոբուսներ քաղաքային ավտոբուսային հավաքակազմում, և թե ինչպես հաշմանդամահեն հասարակական կազմակերպությունները (ՀԿ-ներ) Հայաստանում կարողացան իրականություն դարձնել 50 թեքահարթակների կառուցումը հասարակական տարածքներում:

Պատասխան: Բարձր մակարդակի իրավունք և քաղաքականություն մշակողները և ազդեցիկ մարդիկ կարող են հանդես գալ որպես շահերի պաշտպանության Ձեր ջանքերին ուղղված կարևոր պաշտպաններ:  

Անկախ նրանից, թե երկիրը ժողովրդավարական է կամ սոցիալիստական, ունի միապետ, թե դաշնային հանրապետություն է, քանի դեռ կա օրենքի գերակայության որոշակի ճանաչում և իշխանության ներկայացուցիչների համակարգ, ովքեր ստեղծում և կառավարում են այդ օրենքները, կարևոր է ունենալ դաշնակիցներ այդ կառավարության ներկայացուցիչների շրջանում, ովքեր հասկանում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքները:

Հաշմանդամությունը կարելի է զգալ բազմաթիվ առումներով և այն չի ճանաչում ցանկացած քաղաքական կուսակցություն, ռասսա և տնտեսական դաս:  Անհատը կարող է ծնվել հաշմանդամությամբ, ձեռք բերել այն դժբախտ պատահարի կամ խրոնիկ իրավիճակի պատճառով, կարող է ունենալ հաշմանդամություն ունեցող երեխա կամ ընտանիքի անդամ, կարող է հաշմանդամություն ձեռք բերել տարիքի հետ, կամ ամուսնանալ մեկի հետ, ով որևէ կերպ կապ ունի  հաշմանդամության հետ:  

Շատ կարևոր է գտնել ազդեցիկ լիդերներ/ առաջնորդներ, ովքեր որևէ կերպ առնչվել են հաշմանդամության հետ, և վերջիններս կարող են դառնալ ձեր պաշտպանները: Դրանք այն անհատներն են, ովքեր.

• Ովքեր կունենան փորձի կամ, առնվազն, կլինեն բաց՝ սովորելու բազմատեսակ խտրականության և արգելքների մասին, որոնց բախվում են հաշմանդամություն ունեցող անձինք:
• Կկարողանան անձնապես արտահայտել հաշմանդամների իրավունքների օրենքների նպատակներն ու այդ օրենքների կարևորության պատճառները, երբ վերջիններս կխոսեն իրենց գործընկերների հետ, և կկարողանան կապ հաստատել հաշմանդամների իրավունքների այլ առաջնորդների հետ՝ կարևոր քաղաքական և սոցիալական ֆորումներում:
• Կունենան վերապատրաստված իրավաբանների աշխատակազմ, ովքեր կարող են աջակցել օրինագծի ակտուալ զարգացմանն ու ահազանգել հաշմանդամություն ունեցող անձանց կոալիցիային հնարավորությունների և ռիսկերի վերաբերյալ՝ առաջարկված օրինագիծը օրենք դառնալու ժամանակահատվածում:
• Եթե կառավարության ներկայացուցիչը ունի հաշմանդամություն, վերջինս նույնպես օգնում է կոտրել կարծրատիպեր այն մասին, որ հաշմանդամություն ունեցող անձինք ունեն սահմանափակ կարողություններ և ապագա հեռանկարներ:

Այս տեղեկատվությունը քաղվածք է մեր Սկզբունքներ էջի  Ձեր Գործի Պաշտպաններ բաժնից, որը նաև ներառում է օրինակներ: Դուք կարող եք նաև այցելել մեր Հաղորդակցվել Ընտրված Պաշտոնյաների հետ էջ խորհուրդների և ուղեցույցների համար` Ձեր ուղերձն ավելի արդյունավետ կերպով փոխանցելու համար:

Պատասխան: Հաշմանդամություն ունեցող անձինք և նրանց դաշնակիցները պետք է չափազանց լավ իրազեկ լինեն օրենքի մասին:  Բազմաթիվ երկրներում խնդիրը կայանում է նրանում, որ հաշմանդամություն ունեցող անձինք տեղյակ չեն իրենց իրավունքներից և չգիտեն, թե ինչպես պետք է բողոք ներկայացնեն կամ ինչպես պետք է տեղեկացնեն իշխանություններին, երբ իրենց սեփական օրենքները չեն կիրարկվում:

Հասարակությունը պետք է ունենա մեծ թվով հաշմանդամություն ունեցող անձինք և իրենց դաշնակիցներ, ովքեր հասկանում են և պատասխանատու են իրենց սեփական օրենքների համար, և պատրաստ են ամեն ինչ անել, որպեսզի տեղեկացնեն իրենց իշխանավորներին, երբ հաշմանդամություն ունեցող անձանց օրենքները չեն կիրարկվում:  Տարբեր տեսակի հաշմանդամություն ունեցող համայնքները պետք է շարունակեն գործել, մինչև վերջապես օրենքները կիրակվեն:

Այս կայքը նպատակ ունի վերացնել խոչընդոտներն ու նվազեցնել տեղեկատվական բացերը մեր ֆոկուս երկրներում հաշմանդամություն ունեցող անձանց մասին օրենքների ու քաղաքականության հավաքագրման և կազմակերպման միջոցով, որոնք նշված են էջի վերևի ցանկում: Օրենք էջում դուք կարող եք ուսումնասիրել օրենքները ըստ երկրի, թեմայի, գործողության ոլորտի և ավելին` օգտագործելով առանցքային բառ զտիչը: Օրինակ, դուք կարող եք գտնել`

• Զեկույցներ և փաստաթղթեր, որոնք առնչվում են Հաշմանդամություն ունեցող անձանց իրավունքների մասին կոնվենցիայի (CRPD) կիրարկմանը յուրաքանչյուր երկրում
• Ազգային օրենքները, որոնք ամբողջությամբ վերաբերում են հաշմանդամություն ունեցող անձանց և այլ տարբեր թեմաների, ինչպիսիք են առողջապահություն կամ ընտրությունների ընթացակարգեր, որոնք ունեն հաշմանդամություն ունեցող անձանց առնչվող կոնկրետ հիշատակումներ
• Հաշմանդամություն ունեցող անձանց մասին պետական օրենքներ 
• Հաշմանդամությանն առնչվող քաղաքականություն, վերապատրաստման դասընթացների ուսումնական ձեռնարկներ, զեկույցներ և հարակից նյութեր, որոնք մշակված և / կամ բաշխված են պետական կառավարման մարմինների, հաշմանդամահեն կազմակերպությունների (DPOs), միջազգային ՀԿ-ների կամ այլ պետական մարմինների կողմից